OKULLARDAKİ ÖRGÜTSEL GÜVEN DÜZEYİNİN BAZI
DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ
Yılmaz ERCAN*
ÖZET
Bu araştırmanın amacı, bazı değişkenlere göre okullardaki örgütsel güven düzeyinin farklılaşıp
farklılaşmadığını test etmektir. Araştırmanın bağımsız değişkenleri, öğretmenlerin cinsiyetleri,
branşları, herhangi bir sendikaya üye olup olmama, okul dışında beraber sosyal etkinlik yapıp,
yapmama durumları ve okulların öğretmen sayılarıdır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri; okulun
örgütsel güvenin alt boyutları olan çalışanlara duyarlılık, yöneticiye güven, iletişim ortamı ve
yeniliğe açıklıktır.
İlişkisel tarama yöntemiyle yapılan bu araştırmanın evrenini, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı
resmi ilköğretim okullarında çalışan öğretmenler oluşturmaktadır. Bu öğretmenlerin sayısı 378
665’dir Araştırma evrenindeki öğretmenlerin nicel açıdan temsil yeterliliklerini sağlamak amacıyla
uzman görüşleri ve örneklem tekniklerine dayalı olarak minimum kişi sayısı 1536 olarak
hesaplanmıştır. Araştırmanın örneklemi ise 1144’ü bayan, 1288’si erkek olmak üzere toplam 2432
öğretmenden oluşmaktadır.
Bu araştırmada ilköğretim okullarının örgütsel güven düzeyini belirlemek için “Okulda
Örgütsel Güven Ölçeği” kullanılmıştır.
Araştırma bulgularına göre, örgütsel güvenin çalışanlara duyarlılık, yöneticiye güven, iletişim
ortamı ve yeniliğe açıklık alt boyutları puan ortalaması; öğretmenlerin cinsiyet. okul dışında
beraber sosyal etkinlik yapıp ve yapmama durumları, okuldaki öğretmen sayısı değişkenlerine göre
anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. Öğretmenlerin branş, sendikaya üye olup olmama değişkenine
göre okulların örgütsel güvenin boyutları olan çalışanlara duyarlılık, iletişim ortamı, yöneticiye
güven ve yeniliğe açıklık alt boyut puan ortalamalarının anlamlı düzeyde farklılaşmadığı
bulunmuştur
Anahtar Kelime: Güven, Okul, Örgütsel Güven
ABSTRACT
The goal of this dissertation is to investigate to test whether any changes have been made in
the organizational trust levels of the schools according to some variables. The independent
variables of this research are the gender, major of the teachers, and some facts about the teachers
such as; whether they are a member of a union or not, whether they are joining any social
activities outside of school or not and. In addition, the number of teachers. On the other hand,
the dependent variables of this research are the sensitivity of the schools to their employees, the
trust level for the directors, the communication inside the school and the openness to new ideas.
This research is done by survey model and based on 378 665 teachers that were employed in
public schools that are associated with the Ministry of National Education. In order to provide
the necessary quality representation of teachers in this research, 1536 people are calculated as a
minimum number according to opinions from the experts and some experimental techniques.
And the experiments have been conducted on 1144 women and 1288 men as a total of 2432
teachers.
In this search, “Scale organizational trust of school,” is utilized to obtain the organizational
trust levels of the public schools. According to the experimental results, the average points for
* Öğr. Gör. Dr., Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yılmaz ERCAN
740
the sensitivity of the schools to their employees, the trust level for the directors, the
communication inside the school and the openness to new ideas have been dramatically changed
depending upon the gender of the teachers and some facts about the teachers such as; whether
they are joining any social activities outside of school or not and. the number of teachers. On the
other hand, the major of the teachers and the fact that they are a member of a union or not has a
marginal effect on for the sensitivity of the schools to their employees, the trust level for the
directors, the communication inside the school and the openness to new ideas.
Keywords:. Trust, School, organizational trust
PROBLEM
Okullardaki kurumsal başarıyı yakalamak, kalite ve verim merkezli yeni
uygulamalar gerçekleştirmek tamamen öğretmenlerin kuruma karşı tutumuna
bağlıdır. Öğretmenlerde olumlu tutumlar geliştirilmesi, öğretmenlerin okulun
yaptığı işlere yaratıcı ve yenilikçi fikirler sunabilmesi için okulun örgütsel güven
düzeyi önemlidir. Örgütsel güven, örgütteki ilişkilerde ve etkileşimlerde
bireylerin birbirlerine açık, dürüst, ilgili ve gerçekçi davranması ve temel
amaçlardan, normlardan ve değerlerden haberdar olma isteğidir (Mishra, 1996).
Yine örgütsel güven, örgüt çalışanlarının yöneticiye ve örgüte güveninden
oluşan bir bütündür (Nyhan ve Marlowe, 1997).
İlköğretim okullarında da son yıllarda uygulamaya koyulan bir çok uygulama
ve projelerin (TKY, Yapılandırmacılık merkezli yeni müfredat programı vb….)
çok önemli amaçları vardır. MEB, kalite yönetimini merkeze alan yönetim
anlayışı ile; kaynakların etkili ve verimli şekilde kullanımı, ekip çalışması, insana
değer verilmesi, kaliteli bir eğitim hizmeti sunulması, yönetimde katılımcı bir
yaklaşımın gerçekleştirilmesi, kurumsal alanda demokratik kültürün oluşması,
hizmet sunumunun güvenilir ve güncel olmasını beklemektedir (MEB, 1999).
Yapılandırmacılık merkezli yeni program ile yapıcı, yaratıcı ve seçkin insanlar
yetiştirmeyi amaçlamaktadır (MEB, 2005).
Okullarda kalite yönetimi, yapılandırmacılık temelli yeni müfredat programı
gibi yaklaşımlar, öğretmenlerden kendisini ifade edebilme, yaratıcı olma, ekip
halinde çalışabilmeye benzer becerileri beklemektedir. Öğretmenlerin bunları
sağlaması için okulun öğretmenlere sunduğu psikolojik hava önemlidir. Çünkü
öğretmenler okulda iş ve işleyişlerin tutarlılığından emin olmalı, kendisini
incitebilecek durumlarla karşılaşmayacağından emin olmalıdır. Yani güven dolu
bir ortam olmalıdır. Okulun örgütsel güven düzeyi, okuldaki ilişkilerin bir
ürünüdür. Okuldaki ilişki biçiminden ve bunun sonucundaki güvenden herkes
sorumludur. Okula dayalı yapılan ve eğitimde iyileşmeyi hedefleyen değişim
hareketlerinin başarılı olabilmesi için okulda örgütsel güvenin inşa edilmesi ve
güven düzeyinin yükseltilmesi gerekir. Güvene dayalı ilişkiler, öğretmenlerin risk
alabilmesini, karşı tarafa güvenmesini ve incinebilirlik ihtimalinin düşük
olmasını kapsar (Hoy ve diğerleri 2003). Örgütsel güven, okuldaki eğitim
çalışanlarının ilişkisinin bir sonucudur. Bu ilişkilerin ise etik değerler
çerçevesinde gerçekleşmesi gerekir. Güvenli bir ilişkiyi oluşturmak için temel
alınması gereken değerler; iyilik, yardımseverlik, güvenirliliktir (Hale, 2000).
Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi
741
Bryk ve Schneider (2002) göre, okulda sürdürülebilir bir güven ortamı
oluşturmak için okulda çalışanların mesleği yapabilecek yeterliliğe sahip olması,
ilişkilerde dürüstlük, açıklık olması ve yönetici ile çalışanlar arasına şeffaflık
olması gerekir.
Bunların yanında okulda sürdürülebilir güven için aşağıda ifade edilen
engeller kaldırılmalıdır (Brewster ve Railsback, 2003:10-11).
a) Okulu ilgilendirmeyen, yanlış ve nedensiz kararlar alınması,
b) Etkisiz iletişim ortamı,
c) Okulu geliştirmeye ve iyileştirmeye dönük proje ve fikirlerin
desteklenmemesi,
d) Okulun kaynaklarının adaletsiz ve dengesiz dağıtılması,
e) Kurumun başarısına katkı sağlamayan yönetici ve öğretmenlerin kurumda
tutulması,
f) Okul yöneticisinin sık sık değişmesi,
g) Öğretmenlerin sık sık değişmesi,
h) Öğretmenlerin kurum içinde kendini yalnız hissetmesi.
Yukarıda belirtilen okulda sürdürülebilir güven için yapılması gerekenler ve
kaldırılması gereken engeller uygulandıktan sonra okulda güven ortamı
oluşmaya başlayacaktır. Bundan sonra okulda güvene dayalı olumlu ortamda
herkes insan olduğu için saygı görmeli, herkes kendini koruma hakkına sahip
olmalı, sorumluluklar zamanında yerine getirilmelidir (Rebore, 2001). Tüm
bunlar istenilen seviyede örgütsel güven düzeyini oluşturabilir.
Yukarıdaki açıklamalar; okullar için güvenin önemli bir faktör olduğu ve
kurumdaki etkileşimin bir sonucu olduğu açıklanmıştır. Bazı değişkenlere göre
okullardaki örgütsel güven düzeyinin farklılaşıp farklılaşmadığını bilinmesinin
alana önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Bu araştırmanın problemi, bazı değişkenlere göre, ilköğretim okullarındaki
örgütsel güven düzeyi farklılaşma gösterip göstermediğidir.
ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın amacı, bazı değişkenlere göre okullardaki örgütsel güven
düzeyinin farklılaşıp farklılaşmadığını test etmektir.
Alt Amaçlar
Araştırmanın amacı kapsamında aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.
1. İlköğretim Okullarındaki örgütsel güven düzeyine ilişkin öğretmen
görüşleri;
“çalışanlara duyarlılık” boyutunda,
“yöneticiye güven” boyutunda,
“iletişim ortamı” boyutunda,
“yeniliğe açıklık” boyutunda,
(a) Öğretmenlerin cinsiyetleri, (b) branşları, (c) herhangi bir sendikaya üye
olup olmama durumları, (d) öğretmenlerin okul dışında beraber sosyal etkinlik
yapıp yapmama durumları, (e) okulda görev yapan öğretmen sayılarına göre
farklılık göstermekte midir?
Yılmaz ERCAN
742
YÖNTEM
1. ARAŞTIRMA MODELİ
Bu araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma modelinde bağımlı ve
bağımsız olmak üzere iki temel değişkeni vardır.
Araştırmanın bağımsız değişkeni, öğretmenlerin cinsiyetleri, branşları,
herhangi bir sendikaya üye olup olmama, okul dışında beraber sosyal etkinlik
yapıp, yapmama durumları ile okulların öğretmen sayılarıdır. Araştırmanın
bağımlı değişkenleri; okuldaki örgütsel güvenin alt boyutları olan çalışanlara
duyarlılık, yöneticiye güven, iletişim ortamı ve yeniliğe açıklıktır.
Bu araştırmada, İlköğretim okullarının örgütsel güvenin alt boyutları
çalışanlara duyarlılık, yöneticiye güven, iletişim ortamı ve yeniliğe açıklık
puanlarının öğretmenlerin cinsiyetleri, branşları, herhangi bir sendikaya üye olup
olmama, okul dışında beraber sosyal etkinlik yapıp, yapmama durumlarına ve
okulların öğretmen sayılarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir.
2. EVREN ve ÖRNEKLEM
Araştırmanın evrenini, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ilköğretim
okullarında çalışan öğretmenler oluşturmaktadır. Bu öğretmenlerin sayısı 378
665’dir (MEB, 2005). Araştırma evrenindeki öğretmenlerin nicel açıdan temsil
yeterliliklerini sağlamak amacıyla uzman görüşleri ve örneklem tekniklerine
dayalı olarak minimum kişi sayısı hesaplanmıştır. Araştırmada olması gereken
denek sayısına Sünbüloğlu’nun önerdiği formülden yola çıkılmıştır (Sünbüloğlu,
1994:266). Yapılan işlemlere sonucunda, örneklemde olması gereken kişi sayısı
en az 1536’dır.
Araştırma örneklemindeki elaman sayısına karar verildikten sonra Türkiye
genelinde resmi ilköğretim okullarında çalışan öğretmen dağılımını tutarlı bir
şekilde temsil etmesi için tabakalama örnekleme yöntemi kullanılmıştır.
Bu amaçla ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin bölgelere göre
dağılımı esas alınmıştır. Bölgelerde çalışan öğretmenin evrendeki genel
öğretmen sayısına göre yüzdeleri tespit edilmiştir. Bu yüzdelikler kullanılarak
orantı yoluyla araştırma örneklemindeki tabakalara düşen öğretmen sayıları
tespit edilmiştir.
Araştırma örnekleminin istatistiksel yeterliliğini karşılaması için olması
gereken birey sayısının iki misline biraz yakın bir sayı olan 2750 kişiye
araştırmanın ölçme araçları postayla gönderilmiştir. Bu sayıdan 2476 tane ölçek
geri gönderilmiştir. Ölçekler, bilgisayara kodlanmadan önce tek tek
incelenmiştir. 44 ölçek, işaretlenmemiş soru ve yetersiz cevaplandırmalar
içerdiği için işlem dışı bırakılmıştır. Bu süreç sonunda araştırmanın örneklemi,
ilköğretim okullarında çalışan 2432 öğretmenden oluşmuştur. Araştırma
evreninde ulaşılan birey sayısı, istatistiksel açıdan tabakalı örneklemi oluşturmak
için yeterlidir.
Son olarak araştırma örneklemi 1144’ü bayan, 1288’si erkek olmak üzere
toplam 2432 öğretmenden oluşmaktadır.
Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi
743
3. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI
Bu araştırmada Okullarda Örgütsel Güven Ölçeği kullanılmıştır.
Öğretmenlerin özlük nitelikleriyle ilgili bilgileri elde etmek için ayrıca bir bilgi
formu kullanılmamıştır. Araştırmanın bazı değişkenleri (Öğretmenlerin
cinsiyetleri, branşları, herhangi bir sendikaya üye olup olmama durumları, okul
dışında beraber sosyal etkinlik yapıp yapmama durumları, okulun öğretmen
sayıları) ile ilgili veriler bilgi formu üzerinde belirtilen sorularla toplanmıştır.
Araştırmada kullanılan Okullarda Örgütsel Güven Ölçeği’ne ilişkin tanıtıcı
bilgiler aşağıda verilmiştir.
Okullarda Örgütsel Güven Ölçeği; tamamen katılıyorum (6), çok katılıyorum
(5), katılıyorum (4), biraz katılıyorum (3), katılmıyorum (2), hiç katılmıyorum (1)
şeklinde cevaplandırılan ve puanlanan 6’li Likert tipi bir ölçektir.
Tablo 1. Okullarda Örgütsel Güven Ölçeğine Ait Değerler
Okullarda Örgütsel
Güven Ölçeğinin
Alt Boyutları
Madde
Sayısı
Faktör
Yükleri
Güvenirlik
Katsayısı
Alt Boyutlardan
Alınabilinecek En Alt Ve
En Üst Puanlar
Çalışanlara Duyarlılık 15 0,613 -
0,801
,95 15-90
Yöneticiye Güven 12 0,641 -
0,810
,95 12-72
İletişim Ortamı 9 0,614 -
0,808
,92 9-54
Yeniliğe Açıklık 4 0,555 -
0,793
,75 4-24
Toplam 40 - ,97 -
