edebiyatokyanus - Öğretmen ve Okul Yöneticilerinin Sınıf Yönetim Profillerinin İncelenmesi

Ö

Doç.Dr.Musa GÜRSEL
ğretmen ve Okul Yöneticilerinin Sınıf Yönetim Profillerinin İncelenmesi* Yrd.Doç.Dr. AliMurat SÜNBÜL**
ÖZET

Bu ara

profilleri kar

y

ve ö

Yönetim Profili Kullan

testinden yararlan

yüksek düzeyde yetkili ve duygusal s

ilgisiz s

yetkili s

daha yüksek bir profil sergiledikleri görülmü

davran

Keyword: S
ştırmada, lise öğretmen ve okul yöneticilerinin sınıf yönetimşılaştırmalıolarak incelenmiştir. Araştırma 1999-2000 öğretimılında Konya İl Merkezindeki liselerde görev yapan toplam 314 okul yöneticisiğretmen üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada, Türkçe’ye uyarlanan Sınıfılmıştır. Verilerin analizinde ortalama, aralık katsayısıve tılmıştır. Araştırma kapsamındaki öğretmen ve okul yöneticileriınıf yönetim profili gösterirken; otoriter veınıf yönetim profilinin düşük oranda sergilendiği görülmüştür. Otoriter veınıf yönetim boyutunda yöneticilerin; duygusal boyutta ise öğretmenlerinştür. İlgilisiz sınıf yönetimışlarıaçısından iki grup arasında anlamlıbir farklılık gözlenememiştir.ınıf yönetim profili, öğretmen, okul yöneticisi
Giri
ş
Ö
ğretmen ve okul yöneticilerinin mesleki uygulamalarıiçerisinde karşı
kar

acaba s

Ö

ya

koymak için s

bir ifadeyle, ö

incelenmesi gerekmektedir.

Brophy’e göre (1988) s

yönetilmesidir.

gerekli olanak ve süreçlerin, ö

sa

Enochs ve arkada

özellikleri ve ö

yönetiminin önemli de
şıya kaldıklarıen büyük problemlerden birisi sınıfın yönetimidir. Öğretmenler,ınıfınasıl kontrol edebilirim? Sınıf düzenini nasıl sağlayabilirim?ğrenciler sınıf düzenini bozduğunda neler yapabilirim? gibi endişeleri meslekşamlarıboyunca hep yaşamaktadırlar. Bu konuyu bütün yönleriyle ortayaınıf ve öğrencilerle sürekli etkileşim içerisinde olan iki yetkili; diğerğretmen ve okul yöneticilerinin sınıf yönetim biçimlerininınıf yönetimi, sınıf yaşamının bir orkestra gibiİçinde öğrenmenin gerçekleştiği bir çevrenin oluşturulabilmesi içinğrenme düzeninin, ortamının, kurallarınınğlanması, sürdürülmesidir (Başar, 1997, 13).şlarına göre (1998), okulun yönetim yapısı, yöneticilerinğretmenlerin sınıf içi ve dışında göstermişolduklarıdavranışlar sınıfğişkenleridir. Okullarda öğretmen ve yöneticilerin sınıf
*
Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Öğretem Üyesi
**

A.B.D
Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğt. Prog. ve Öğretim
2

yönetimin alg

belirleyici bir role sahiptir. S

kalitesine ve ö

de

Ö

s

ö

ve genel ö

sonra, mesleki aç

ki

Ayr

e

inanca sahip olduklar

Ö
ılarıve bu değişkene yönelik uygulamalarıöğretim sürecindeınıf yönetiminin uygunluğu, okul yönetimininğrencilerle etkileşim düzeyi yüksek olan öğretmen olgusuna göreğişkenlik göstermektedir.ğretmenlerin ve okul yöneticilerinin, sınıftaki önemli rollerinden birisiınıf disiplinini sağlamak ve bunu devam ettirmektir. Yapılan araştırmalarda, adayğretmenlerin mesleğe başlamadan önce kendilerine mesleki açıdan güvendikleriğretim yeterlik duygularının yüksek olduğu; ancak, mesleğe başladıktanıdan yetersizlikleri ortaya çıkınca genel öğretim yeterliğinin yerinişisel öğretim yeterliğinin aldığıortaya çıkmıştır (Trentham ve ark., 1985).ıca, meslek öncesinde sınıf denetiminde öğrenci özerkliğine önem veren birğilime sahipken, mesleğe başladıktan sonra daha katıdenetim biçimine yönelikısaptanmıştır (Celep, 1997).ğretmen ve okul yöneticilerinin yeterlik duygusu ile öğrenci ve sınıfı
kontrol yöneliminin birbiri ile ili

Biggs, 1995). Ö

ö

denetime sahip ö

önem verdi

ortaya ç

Yeti

ö
şkili olduğu saptanmıştır (Enochs, Schamann,ğrencileri disipline olmamışsorumsuz bireyler olarak algılayanğretmen ve okul yöneticileri, daha fazla sıkıdisipline ağırlık verdikleri; insancılğretmenlerin ve yöneticilerin sınıf ortamında işbirliğine daha fazlaği ve öğrencilerinin kapasitelerine güvenen bir anlayışa sahip olduğuıkmıştır (Hoy, Woolfolk, 1990).şkinlerin özellikle okul ve sınıf ortamının iki önemli belirleyicisiğretmen ve yöneticilerin öğrencileri kontrol etmek için kullandıklarıbelli başlı
dört tutum vard

davran

tutumdur (Santrock, 1996).

Otoriter tutumda, ö

almadan önceden belirlenen kural ve emirlerin çok kat
ır: Öğretmen ve okul yöneticilerinin öğrencilere karşıolanışlarıiçin de geçerli olan bu tutumlar, otoriter, yetkili, duygusal ve ilgisizğrenciyle tartışmadan, anlaşmadan, isteklerini dikkateıbir şekilde uygulaması
görülür (Ellet, and Masters, 1978). Bu tür ö

ö
ğretmen ve okul yöneticilerininğrenciler ile etkileşimleri oldukça yetersiz ve serttir. Öğrenciyi koymuşoldukları
çok say

etmesini ve istenileni yapmalar

dikkate almazlar. Otorite s

s

davran

Yetkili tutumda ö

de

yak

ilgilenirler. Bu profili güçlü olan ö

kurallar
ıdaki katıkurala uymasıiçin zorlarlar. Öğrenciden kendilerine itaatınıisterler. Öğrencilerin istek ve beklentileriniınıf yönetim profilinde, öğrenci üzerinde aşırıbaskıveıkı disiplin mevcuttur. Cezalandırma, ayıplama, utandırma ve öğrenciışlarınıhor görme bu sınıf yönetimin davranışlarıdır.ğretmen ve okul yöneticileri; sınıf yönetiminin tümğişkenleri ile (öğrenci, sınıf ortamı, öğretim etkinlikleri, öğrenci velisi v.s)ından ilgilidir. Öğrencilerinin hem ne öğrendikleri hem de nasıl öğrendikleriyleğretmen ve okul yöneticileri her zaman karar veının arkasındaki nedenleri açıklamaya çalışırlar (Gibson, 1994).
İ

sahiptirler. Ö

uzakt

anlat
lgisiz sınıf yönetim profilinde; öğrenciler hareket ve davranışserbestliğineğrencilerin göstermişolduklarıolumsuz davranışlar bile denetimdenır.Öğrencilere, belirli şeyleri yapması, belirli şeyleri yapmamasıgerektiğiılmamışya da yeteri kesinlikte belirtilmemiştir.Bu tür sınıflarda öğretim
3

etkinliklerinden ziyade disiplin problemleri ön plana ç

okul yöneticilerinin ara s

olsa bile, bunlar, ço

yönetimini sa

yöneticileri tamamen ö

Duygusal s

ö

almaktad

yakla

olmas

yönetim ilkeleri dikkate al

olas

Okul yöneticileri ve ö
ıkmaktadır. Öğretmen veıra sert çıkışları, cezalar, kısıtlamalar, göz dağıvermeleriğunlukla caydırıcıolmaktan ve öğretimi desteklen bir sınıfğlamaktan uzaktır. Bu tür uygulamalarda öğretmen ve okulğrencilerin istek ve etkisi altında hareket etmektedirler.ınıf yönetim profili, büyük ölçüde etkinlik ve etkileşimlerdeğrencilerin davranışve performanslarından ziyade onların duygularınıtemelır (Little, 1982). Kural ve yönetmelikler çoğunlukla duygusalşımların gerisinde kalmaktadır. Örneğin, öğrencilerin duygusal olarak iyiısınıfın kontrolünden daha önemlidir. Genellikle bu tür sınıflarda sınıfınmadığından sorunlar çıkmasıve çözümlenememesiıdurumlardır.ğretmenler, okul ve sınıfın ilişki düzeninin kurulması
ve düzeltilip geli

yönetim davran

vard

ö

etkilidir (Melvin, 1993: 3163).

Bu ara

dört profilindeki düzeyleri ortaya ç

ö
ştirilmesinde yol gösterici liderlerdir. Bu yönüyle onların sınıfışları(profilleri) ile sınıfın iklimi arasında doğrudan bir ilişkiır. Fakat araştırmalar göstermiştir ki sınıf iklimi ve onun değişkenleri değretmen ve yöneticilerin sınıf yönetim algıları, davranışlarıve biçimleri üzerindeştırmada ilk önce öğretmen ve okul yöneticilerinin, sınıf yönetimininıkarılmış, daha sonra da her bir boyuttağretmen ve yöneticiler arasında karşılaştırmalar yapılmıştır