edebiyatokyanus
İÇERİK  
  ANA SAYFA
  YAZILAR
  => Attila İlhan Şiiri-DoDoç.Dr. Yakup ÇELİK
  => Bunalım Edebiyatı ve Modernizmin Sorunları-Svetlana Uturgauri
  => Karagöz'e Ezgi-Satı Erişen
  => Orta Oyunu Eksikliği-Nihal Türkmen
  => Orta Oyunu ve Karagöz-Nihal Türkmen
  => Dilin Yapısı ve Toplumun Yapısı-Emile Benveniste
  => Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık-İrem Onursal
  => Asansörle Yükseltilmek İstenen Çukurlar-Can Yücel
  => KÜLTÜR VE ÖTESİ-Cemil MERİÇ
  => Türkoloji-Cemil MERİÇ
  => Tevfik Fikret ve Batı Retoriği-Rıza Filizok
  => Estetik tarihimize bir bakış-Arslan Kaynardağ
  => MÜRSEL MECAZ-Rıza FİLİZOK
  => Başlıca Dil Bilimi Akımları-Prof.Dr. Rıza FİLİZOK
  => ZİYA OSMAN SABA’NIN NEFES ALMAK ADLI ŞİİR KİTABINDA -Yrd. Doç. Dr. Safiye AKDENİZ
  => HİKAYE VE ROMANDA “ANLATICI”YA GÖRE METİN TİPLERİ, - Yard. Doç. Dr. Safiye AKDENİZ
  => GÖSTERGEBİLİM-Yard. Doç. Dr. Mustafa Ö Z S A R I
  => TÜRKİYE'NİN ÖNEMİ-Emre Kongar
  => KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜREL FARKLILIKLAR ÇERÇEVESİNDE ULUSAL KÜLTÜR-Prof. Dr. Emre Kongar
  => TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL ÖZ-ANLAYIŞI: AVRUPA BİRLİĞİ İÇİN BİR ZENGİNLİK-Emre Kongar
  => BARIŞ KÜLTÜRÜ VE DEMOKRASİ-EMRE KONGAR
  => GOP NEYİ AMAÇLIYOR, NEYİ GERÇEKLEŞTİREBİLİR-EMRE KONGAR
  => YENİ EMPERYALİZM, HUNTINGTON VE ELEŞTİRİSİ-Emre Kongar
  => KÜRESELLEŞME BAĞLAMINDA TÜRKİYE-Emre KONGAR
  => DEMOKRASİ KÜLTÜRÜ SORUNLARI-Emre Kongar
  => AVRUPA BİRLİĞİ'NE "ONURLU VE BAŞI DİK" GİRİŞ NE DEMEK-Emre Kongar
  => TOPLUMSAL VE SİYASAL GELİŞMEMİZİ ETKİLEYEN MARKALAR-Emre Kongar
  => KÜRESELLEŞME, MİKRO MİLLİYETÇİLİK, ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK, ANAYASAL VATANDAŞLIK-Emre KONGAR
  => NİYAZİ BERKES'DE ÇAĞDAŞLAŞMA KAVRAMI-Emre KONGAR
  => KEMAL TAHİR-Hilm Yavuz
  => OYUNLARIM ÜSTÜNE-Nazım Hikmet
  => OYUN YAZARI OLARAK-Ataol Behramoğlu
  => POPÜLER EDEBİYAT- M. Orhan OKAY
  => HER SÖZ BİR ŞEY SÖYLER-Feyza HEPÇİLİGİRLER
  => Tiyatronun Kökeni, Ritüel ve Mitoslar
  => ROMANDA KURMACA VE GERÇEKLİK
  => Fuzûlî’nin Hikaye-i Leylâ ve Mecnun’u
  => SEZAİ KARAKOÇ ve HİS “;KAR ŞİİRİ”;-Selami Ece
  => İSTANBUL’UN AHMED MİDHAT EFENDİNİN ROMANLARINA TESİRİ
  => AHMET MİDHAT’A ATFEDİLEN BİR ESER: “HÜKM-İ DİL” VE MANASTIRLI MEHMET RIFAT
  => CEZMİ ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER
  => "EDEBİYATEĞİTİMİ"NDE "EDEBÎ METİN"İN YERİ VE ANLAMI
  => Mustafa Kutlu ve Rüzgârlı Pazar
  => BİR BİLİM ADAMININ ROMANI” ÜZERİNE GEÇİKMİŞ BİR TAHLİL
  => ÖLÜMÜNÜN 50. YIL DÖNÜMÜNDE
  => “MİT”TEN “MODERN HİKÂYE” “HİKÂYE”NİN SERGÜZEŞTİ
  => EDEBİYAT DİLİ/EDEBÎ DİL
  => BİR NESLİN VEYA BİR ŞAİRİN ROMANI: MÂİ VE SİYAH
  => İSTİKLÂL MARŞI’NIN TAHLİLİ
  => CAHİT KÜLEBİ
  => TEVFİK FİKRET’İN ŞİİRLERİNDE TRAJİK DURUM
  => MEHMED RAUF’UN ANILARI yahut EDEBÎ HATIRALARIN YAYIMI ÜZERİNE BİR DENEME
  => MEÇHUL BİR AŞKIN SON NAĞMELERİ: TEVFİK FİKRET’İN “TESADÜF” ŞİİRLERİ / YARD. DOÇ. DR. NURİ SAĞLAM
  => Tarihsel Romanın Eğitimsel İşlevi
  => ALIMLAMA ESTETİĞİ VE EDEBİYAT ÖĞRETİMİ1
  => Tanzimat Dönemi Oyun Yazarliginda Batililasma
  => SİNEMA VE EDEBİYAT TÜRLERİ
  => EDEBİYAT EĞİTİMİ, ESTETİK BİR HAZZIN EDİNİMİ
  => EDEBÎ TENKİT
  => ADALET AĞAOĞLU’NUN DAR ZAMANLAR ÜÇLEMESİNDE KİMLİK SORUNU
  => Halit Ziya ve Mehmet Rauf'un hayatları ile romanları
  => YAZIN VE GERÇEKLİK
  => MİLLÎ EDEBİYAT
  => HECE-ARUZ TARTIŞMASI/ Arş.Gör.Oğuzhan
  => AHMET HAŞİM’İN ŞİİRLERİNDE ATEŞİN DİLİ / ARŞ. GÖR. VEYSEL ŞAHİN
  => ROMAN TEKNİĞİ BAKIMINDAN YABAN
  => TANZİMATTAN GÜNÜMÜZE COCUK EDEBİYATI
  => KADIN VE EDEBİYAT
  => Şiirin Temel Özellikleri-Christopher Caudwell
  => EDEBİYAT EĞİTİMİ: HERMENEUTİK BİR YAKLAŞIM Vefa TAŞDELEN
  => VOLTAİRE VE ROUSSEAU ETRAFINDA AYDINLANMA ÇAĞI FRANSIZ YAZINI
  => TÜRKİYE’DE ULUSAL KÜLTÜR TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA ÇAĞDAŞ UYGARLIK SORUNU
  => EDEBİYATIN DİLİ ÜZERİNE
  => TARİHİN SINIFLANDIRILMASI
  => Türk Milletini Uyandıran Adam: Attila İlhan
  => EDEBİYAT DERSLERİNİN İÇERİĞİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ KONUSUNDA
  => "Yalancı şöhretlerin Gerçek Yüzünü Ortaya Koydum"-Hilmi Yavuz
  => AVRUPA BİRLİĞİNİ YARATAN NEDENLER VE TÜRKİYE Metin AYDOĞAN
  => DİVAN ŞİİRİYLE HALK ŞİİRİNDE ORTAK BİR SÖYLEYİŞ BİÇİMİ
  => divan şiirindeki sevgili tipini alaya alan bir roman
  => ALIMLAMA ESTETİĞİ VE EDEBİYAT ÖĞRETİMİ
  => BAĞLANMA VE ÇELİŞKİ
  => Antik Çağ’da Tarih Yazmak
  => TARİHÎ ROMANDA POST-MODERN ARAYIŞLAR
  => Kültürel Batılılaşma
  => GARPÇILAR VE GARPÇILAR ARASINDAKİ FİKİR AYRILIKLARI
  => Harf Devrimi Üzerine Yeniden Düşünmek
  => EDEBİYAT ÖĞRETİMİNDE WALDMANN MODELİ
  => KEMÂL AHMED DEDE VE TERCÜME-İ MENÂKIB-IMEVLÂNÂ’SI
  => TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ İÇERİSİNDE URDUCA
  => Avrupalılaşmak mı, Avrupalılaştırmak mı?CEMİL MERİÇ
  => ŞAİRANE BİR ÇEVİRİ yahut TOPLUMBİLİMİN SERÜVENLERİ Cemil MERİÇ
  => 47 LİLER YAHUT BİR ROMANIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ
  => ZAMAN, ZAMAN – I TERAKKİ Cemil Meriç,
  => Kırk Ambar (Cilt1)
  => KADIN RUHU, Cemil Meriç
  => Umrandan Uygarlığa-C.Meriç
  => Balzac’tan önce modern roman-Cemil Meriç
  => ARİSTARK’LA ZOİL-c.meriç
  => ELİNDE CENNET AÇAN ZEND AVESTA- c.meriç
  => SELEFÎLİK–SÛFÎLİK VE ÂKİF-SÜLEYMAN ULUDAĞ
  => Mehmet Âkif- Mâhir İz’e Yazdığı Mektuplar
  => DİDO SOTİRİYU’NUN ROMANI GİBİ BİR ROMANIMIZIN OLMAYIŞI
  => HİLMİ YAVUZ’UN DENEMECİLİĞİ
  => İRONİ KAVRAMI, GERÇEKÜSTÜCÜLÜK VE ERCÜMEND BEHZAD LAV ŞİİRİ ÜZERİNE
  => OKUNAMAYAN ROMANLAR
  => Gelenekçilik Geleneğe Dahil Değil
  => Türk Tiyatrosunda İronik Söz, İronisiz Metin
  => Postmodernist İroni
  => NÂZIM HİKMET ŞİİRİNİN SİYASİ ETKİLERİ
  => NÂZIM HİKMET ŞİİRİNDE SİNEMASAL ÖĞELER
  => Savaş
  => Newton, Goethe ve Sosyal Bilimler
  => Bir Afyon (!) Olarak Diktatörlükten Demokrasiye Futbol
  => Adorno Yüz Yaşında
  => Theodor Adorno: Kültür Endüstrisini Yeniden Düsünürken
  => ADORNO'NUN KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ KAVRAMI ÜZERİNE
  => ADORNO’NUN KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ KAVRAMI ÜZERİNE
  => Frankfurt Okulu
  => TARİHİ MADDECİLİK VE KAPİTALİZM - ÖNCESİ TOPLUMLARASYA TOPLUMU - FEODALİTE Asaf Savaş AKAT
  => POSTMODERNİZM GEÇ KAPİTALİZMİN KÜLTÜREL MANTIĞI
  => Postmodernizm Ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı 2
  => Postmodernizm Ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı 3
  => DİMİTRİ KANTEMİR'İN DOĞUBİLİM ARAŞTIRMALARINA KATKISI Georges Cioranesco
  => DİMİTRİ KANTEMİR'İN DOĞUBİLİM ARAŞTIRMALARINA KATKISI Georges Cioranesco 2
  => II. MEŞRUTİYET'TE SOLİDARİST DÜŞÜNCE: HALKÇILIK Zafer Toprak
  => II. MEŞRUTİYET'TE SOLİDARİST DÜŞÜNCE: HALKÇILIK Zafer Toprak 2
  => Türkoloji Araştırmaları Makaleler Veritabanı
  => Yeni Makaleler
  => Türkoloji Araştırmaları Dergisi
  => Türkoloji Makaleleri
  => ŞAİR DUYARLILIĞI Afşar TİMUÇİN
  => Yazılar.....
  => SEÇME YAZILAR
  => EDEBİYAT Tez / Makale / Kitap ara
  => Orhan Pamuk: Babamın bavulu Nobel konuşması
  => PiVOLKA'da Çıkan Yazılar
  => Amin Maalouf Üstüne
  => Öykünün Yüzyılı /Feridun ANDAÇ
  => Cumhuriyet Dönemi Türk Felsefesinde Bir Hareket Noktası Olarak Teoman Duralı-oktay taftalı
  => Sofist Bilgeliğin "Empirist" Dayanakları Üzerine 0.TAFTALI
  => Birlik ve Liderlik Hayalleri O.TAFTALI
  => Eğitilemeyen Bir Varlık Olarak İnsan O.TAFTALI
  => Çağdaş Bir Tarım Toplumuna Doğru O.TAFTALI
  => Sosyo-Politik Bağlamda Bir Dekadans Olarak Bilgi Toplumu O.TAFTALI
  => Aşkla Varolan Hayatlar O.TAFTALI
  => Batı Medeniyetinin Mutsuz Çocuğu Entelektüel O.TAFTALI
  => Nihat Genç Yazıları
  => Batılı Tarih Bilimi ve Tarihin Mantığı
  => Bir Hayat Alanı Olarak Aile O.TAFTALI
  => Bir Savaşın Kavramları Üzerine
  => Çalışma ve Erdem Kavramları Arasındaki İlgi Üzerine O.TAFTALI
  => Değer Üreten Hayatlar
  => Doğu'nun Hayal Ülkesi O.TAFTALI
  => Dostlukla Yükselen Hayatlar O.TAFTALI
  => Şiirimizin Hazin Sonu O. TAFTALI
  => Soğuk ve Sıcak Hayatlar OKTAY TAFTALI
  => Yalanın Fenomenolojisi O. TAFTALI
  => Günümüzde Medya Kılavuzluğu - Günümüzde Medya Kılavuzluğu
  => Ermeni Meselesinin Kökenini Batının Irkçılığında Aramak Lazım Prof. Dr. Türkkaya Ataöv
  => Osmanlı’dan Lozan’a Musul-Kerkük
  => “Sözümü Tutamadım, Artık Yaşayamam” Turhan Feyizoğlu
  => Gerilla Mustafa Kemal ve Türk Yurtsever Kurtuluş Hareketi Turhan Feyizoğlu"
  => SİYASİ TARİH YAZILARI -YEREL TARİH YAZILARI
  => Yazarlar - yazılar
  => TÜRKİYE’DE MUHAFAZAKÂRLIĞIN DÜŞÜNSEL - SİYASAL TEMELLERİ
  => yazılar 1
  => yazılar2
  => türk dünyası
  => Derin devlet
  => YAZILAR,
  => SOSYOLOJİ.
  => YAZILAR,,.
  => TANZİMAT DÖNEMİ
  => İdealizm-Realizm
  => Cemil Meriç..
  => ilhan berk
  => NİYAZİ BERKES’İN TÜRK KİTLE İLETİŞİM TARİHİNE KATKILARI
  => yazılar.
  => yazılar..
  => yazılar,
  => yazılar,,
  => yazılar.,
  => YAZILAR.
  => YAZILAR..
  => YAZILAR-
  => YAZILAR-,
  => yazılar.1
  => y.1
  => y.2
  => y.3
  => y.4
  => y.5
  => y.6
  => y.7
  => y.8
  => y.9
  => y.10
  => y.11
  => y.12
  => y.13
  => y.14
  => y.15
  => y.16
  => y.17
  => y.18
  => y.19
  => y.20
  => y.21
  => y.22
  => y.23
  => y.24
  => y.25
  => y.30
  => y.31
  => y.32
  => y.33
  => y.34
  => y.35
  => y.36
  => y.37
  => y,38
  => y.39
  => y.40
  => y.41
  => y.42
  => y.43
  => y.44
  => y.45
  => y.46
  => y.47
  => İnsan-Mekan İlişkileri
  => SANAT VE ELEŞTİRİ
  => Türkiye’de olumsuz Pierre Loti eleştirileri
  => TÜRKiYE’DE MODERN EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ
  => ATATÜRK,
  => MAKALELER:
  => MAKALELER,
  => yz
  => yz1
  => yz2
  => yz3
  => yz4
  => yz5
  => yz6
  => yz7
  => yz8
  => FRIEDRICH NIETZSCHE’NİN TARİH ANLAYIŞI
  => Edebiyat Nedir?
  => YM1
  => YM2
  => YM3
  => YM4
  => YM7
  => YM8
  => YM9
  => İbn Battûta’da “Ahı” Kelimesi ve Anadolu
  => Simone de Beauvoir: Abjeksiyon ve Eros Etiği
  => Toplumsal Cinsiyet Düzenlemeleri
  => Psikanalitik ve Post-Yapısalcı Feminizm ve Deleuze
  => Tarihsel Bir Perspektif Üzerinden İroni Tür ve Tekniklerinin Gelişimi ve Bazı Uygulama Örnekleri Tarihi Gelişim
  => İroni ve Melankoli*
  => İroni, Nostalji ve Postmodern
  => “Daha İyi Anlamak İçin Daha Fazla Açıklamak” İsteyen Bir Yorumbilimci: Paul Ricœur
  => Kendi (Paul Ricœur Üstüne)
  => Sersemleşme Okulu
  => Osmanlı ve Avrupa Arasındaki Karşılıklı Etkileşimde Etnomaskeleme
  => Antik Yunan Tragedyasının Metafiziği
  => Sonbahar Mitosu: Tragedya*
  => Ayrışma, Çatışma ve Fanatizm
  => Fanatizm İlkelliktir
  => Tuhaf Bir Çocuk
  => Huzursuz
  => Benjamin’in Mistisizmine “Üç Yönlü Yol”
  => Renan, Irk ve Millet
  => Varlık, Benlik, Hatırlayış ve Unutuş Üzerine
  => Hangi Kilidin, Hangi Anahtarı?
  => Romanda Tarih
  => Bugün Psikanalizi Tartışmak
  => Kültürde Bakış
  => 1930 Goethe Ödülü Dolayısıyla Frankfurt Goethe Evi’nde Konuşma
  => Jacques Derrida ve Konukseverlik Sorusu
  => Metafiziğin Kalesi Hakkında Düşünmek
  => Hakların İadesi
  => Modern Etiğin İki Temel Direği Agnes Heller
  => Ezoterizme Genel Bir Giriş
  => Turnanın Semahı, Ezoterizmin Zamanı: Bektaşi ve Alevi Zaman Kavrayışla
  => Yeni sayfanın başlığı
  => Ulus-Ötesinden Hukuka Bakmak: Jürgen Habermas
  => Yeni Perspektifler Gerçeğin Çölüne Hoşgeldiniz
  => Orlan: Kırılan Ten Kubilay Akman
  => Pusudaki Ten, Vice Versa
  => Cimri ve Çöp Arasındaki Güçlü İlişki Üzerine
  => Demokrasi Kavramı Üzerine Hayli Spekülatif Bir İrdeleme
  => Benim Çöp Bayramım
  => Kamu Yeniden Kurulurken Kadınlara Ne Olacak?
  => Sonsuzluğun Sınırında: Immanuel Kant
  => Kant ve Üniversite İdeası
  => İki Yüzüncü Ölüm Yıldönümünde: Immanuel Kant ve Kantçılık
  => Kant ve Yeni Kantçılık
  => Otuz Beşinci Gece: Ruh, Can, Hayat, Ölüm, Akıl ve Öte Dünya Üzerine1
  => Ölüm Üzerine Tıbbi Çeşitlemeler
  => Ölüme Karşı Ölüm
  => Avrupa İçin Yeni Bir Ethos Üzerine Düşünceler
  => Avrupa ve Ötekileri
  => Sûfî Şiirinin Poetikası
  => Byron ve Romantiklik
  => Kötülük Toplumu ve Biçimin Muhalefeti
  => Balkanlar: Metaforların Çarpıştığı Bir Savaş Alanı
  => Badiou: Etik Üzerine
  => “Semen est Sanguis" Yahudilikte ve Hıristiyanlıkta Kan
  => Âdet Kanaması Tecrübesi: Sınırlar ve Ufuklar
  => Said ve Saidciler ya da Üçüncü Dünya Entelektüel Terörizmi
  => Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken
  => Adorno ve Tanrının Adı
  => Kant, Adorno ve Estetiğin Toplumsal Geçişsizliği
  => Adorno ve Berg
  => İbn Battûta Seyahatnamesi
  => Irak Savaşı ve Sivil Etkinlikler
  => Yamalı Çelişkiler Semti: Saraybosna'dan Yenibosna'ya
  => Halkla Birlikte Bir Çağdaş Kent Söylemi Üzerine
  => Yeni Dünya Düzeninin Sonu?
  => Selçuklular Anadolu’da
  => Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubâd Dönemine (1220-1237) Bir Bakış
  => 13. Yüzyılın Başında Anadolu’da Ticaret
  => Selçuklular Döneminde Anadolu’da Felsefe ve Bilim (Bir Giriş)
  => Nietzsche ve ‘Akla’ İsyan
  => Bizans Manastır Sistemine Giriş
  => Öğrenci Radikalizmi Üzerine Düşünceler
  => 1968’i Yargılamak ya da 68 Kuşağına Mersiye
  => “Gelecekte İnsanlara Çok Güzel Görüneceğiz”
  => Nevroz, Psikoz ve Sapkınlık
  => Üniversitede Psikanaliz Öğretmeli miyiz? Sigmund Freud
  => Psikanalist Kimdir?
  => Nerelisiniz?
  => Irak’a Kant Çıkarması
  => Bizans Şaşırtıyor
  => 12 eylül dosyası
  => FETHİ NACİ: Cesur, Gerçekçi Ve Halkçı... İzzet Harun Akçay
  => SON OKUDUKLARIM- İzzet Harun Akçay
  => Sabahın yalnız kuşları-İzzet Harun Akçay
  => Bir Portre - Cahit Sıtkı TARANCI - Şükran KURDAKUL
  => ŞİİR NEDİR? Cahit Sıtkı TARANCI
  => Afşar TİMUÇİN - Şair Duyarlığı
  => Ahmet KÖKLÜGİLLER - Karacaoğlan'ın Yaşamı ve Şiirleri
  => Atilla ÖZKIRIMLI - Dadaloğlu ve Çevresi
  => Aysıt TANSEL - Metin Eloğlu
  ARAŞTIRMA-İNCELEME
  SÖYLEŞİ
  DENEME
  ATTİLA İLHAN
  ATTİLA İLHAN-KÖŞE YAZILARI
  E-KİTAP
  ANSİKLOPEDİK
  SATRANÇ VİDEO DERSLERİ DÖKÜMANLAR
  SATRANÇ OYNA
  ŞİİR
  DİL ANLATIM TÜRK EDEBİYATI - LİSE KAYNAK
  EDEBİYAT RADYO
  EDEBİYATIMIZDA ŞİİR ROMAN ÖYKÜ (dinle)
  100 TEMEL ESER (dinle)
  100 TÜRK EDEBİYATÇISI (dinle)
  SESLİ KİTAPLAR
  FOTOĞRAF ÇILIK
  E-DEVLET
  EĞİTİM YÖNETİMİ DENETİMİ
  RADYO TİYATROSU
  ÖĞRETMEN KAYNAK
  EDEBİYAT TV
  SÖYLEŞİLER - BELGESELLER TV
  RADYO KLASİK
  TÜRKÜLER
  GAZETELER MANŞETLER
  ÖYKÜ ANTOLOJİSİ
  DERGİLER - KİTAPLAR - KÜTÜPHANELER
  E-DERGİ
  KİM KİMDİR BİYOGRAFİLER
  ZİYARETÇİ DEFTERİ
  İLETİŞİM
  EDEBİYAT OKYANUS
Irak’a Kant Çıkarması
Irak’a Kant Çıkarması
Nebil Reyhani


 

“Kant yaşasaydı Irak Savaşı'na evet der miydi?” Bu soru uluslararası politika ya da felsefeyle kendi çapında ilgili pek çok insan için hayli enteresan bir konu olabilir. Ciddi bir düşünce adamı için Kant ile ilgili asıl önemli olan şey, onun değişik konularda ne diyeceği değil, söylemiş olduğu şeyleri dayandırdığı argümanlardır. “openDemocracy.net” adlı internet forumunda söz konusu soruyu bilinçli olarak ortaya atıp buna kendince bir yanıt vererek bir tartışma başlatan kişi, adı geçen internet portalında belirtildiği üzere 29 ayrı kitabın yazarı, seçkin bir İngiliz filozofu.
Söz konusu portalda 19 Şubat 2004'te yayımlanan bu yazının başında edindiğimiz izlenim, Roger Scruton'un da bu tartışmaya aslında istemeye istemeye girmiş olduğu. Almanya'da bu yönde bir tartışma başlamış, bu tartışmanın tekyanlılığından provoke olan Scruton da, aynı derece de provokatif bir yazıyla tartışmaya katılmaktan kendini alamamıştır. Immanuel Kant'ın 12 Şubat'taki 200. ölüm yıldönümünün İngiliz medyasında hiç yer almadığından şikâyetle başlayan Scruton, arkasından, Almanların bile Kant'ı ele almak için onu bugünün konularıyla ilişki içine sokmak gerekliliği hissettiklerini küçümser bir edayla dile getirir ve ekler “Seçilen konu Irak'taki savaştı: Kant acaba bunu onaylar mıydı?” “Yeşiller Partisi'nin Başkan Yardımcısı Antje Vollmer'den Hıristiyan Demokrat Birliği'nin eski genel sekreteri Heiner Geißler'e kadar bir grup yorumcunun” bu soruyu olumsuzladıklarını söyleyen Scruton, bu ikisi yanında ayrıca Yeni Savaşlar kitabıyla isim yapan Herfried Münkler'i adıyla anar.
Tuhaflık şurada ki, Almanya'da, Scruton'un kendi verdiği bu üç isim dışında konuyla ilgili görüş bildirmiş “bir grup yorumcu” olmadığı gibi, bu andığı isimlerin de “Kant yaşasaydı Irak Savaşı'na evet der miydi?” gibi bir soruyu tartışmaya, özellikle akademik tartışmaya açtıkları, son derece şüpheli görünüyor. Daha iyi bir fikir edinebilmek için en başa, Heiner Geißler'in yazısına dönelim: Helmuth Kohl iktidarı zamanında çeşitli bakanlıklar yanı sıra iktidar partisinin uzun süre genel sekreterliğini de yapmış olan Heiner Geißler, üniversitede hukuk yanında felsefe de okumuş, 1960 yılında da hukuk alanında doktora derecesi almış bir politikacıdır. En göze batan özelliği Hıristiyan Demokrasinin Hıristiyanlığını partisinde belki de en çok ciddiye alan, yani dinsel motifleri oldukça görünür bir kişi, toplumun büyük kesimini oluşturan alt gelir grubunun aleyhine düzenlemeler söz konusu olduğunda partisiyle çatışmaktan çekinmeyen bir “sosyal kanat” politikacısı olması. Konumuzla ilgili olan yazısında da, samimi bir barış talebi ve çabasının yanında, dinsel motiflerin epey baskın olduğu dikkat çekiyor.
Heiner Geißler'in Süddeutsche Zeitung gazetesinde yayımlanan makalesi Scruton'ın andığımız yazısıyla aynı başlığı taşıyor: “Immanuel Kant ve Irak Savaşı”. Ne ki, bu yazıda Irak Savaşı ile Kant arasında kurulan ilgi, Sruton'ın iddia ettiği gibi, filozofun 200. ölüm yıldönümünü anma amaçlı değil, çünkü yazı bu 200. yılda değil, ondan bir yıl önce, henüz daha savaş başlamadan önce ve savaşın son anda engellenebileceğine ilişkin bir inançla, 20 Ocak 2003'te yayımlanmış. Scruton'ın, Kant'ı anmak için günümüzdeki olaylarla bir bağlantısını kurma ihtiyacı duyulduğu iddiası, bu nedenle, iki bakımdan yanlış: Birincisi, Geißler Kant'ı anma amaçlı bir yazıda Irak Savaşı'na değiniyor değildir; tam tersine Irak üzerine bir yazıda Kant'ın bir fikrine değiniyor. Filozofu anma yılı henüz söz konusu değil. İkincisi, Geißler Scruton'ın tartışıldığını öne sürdüğü soruyu, “Kant Irak Savaşı'nı onaylar mıydı?” sorusunu dolaylı yoldan bile olsa ortaya atmıyor.
Geißler'in Kant ile Irak Savaşı arasında kurduğu ilgi, yazarın savaşla ilgili kişisel görüşlerini bir otoriteye dayandırarak temellendirme kaygısı gütmüyor. Kant'ın bu konuyla ilgili tartışılmayacak bir otorite olarak görülmemesi bir yana, hukuk yanı sıra felsefe de okumuş olduğunu söylediğimiz Geißler'in yazısı, Kant'a ilişkin haksız bir eleştiri, felsefi bir gafla başlıyor. Kant'ın, dünya barışını bir “evrensel devletin” garanti altına alabileceğine inandığını söyleyen Geißler, onun bu fikrini “ütopik” olarak niteler. Oysa ki Kant bir dünya devletinin kesinlikle ideal bir çözüm olamayacağını, nedenleriyle beraber yeterince açık dile getirir. Kant'ın fikirlerinde Geißler'in önemsediği, be nedenle, bu “ütopik” plan değil, onun arkasında yatan temel fikirdir. Bu fikri Geißler şöyle özetler:
Hukuk devleti ilkelerine bağlı demokrasiler, eğer kendi ruhlarının özünü yadsımak istemiyorlarsa, uluslararası alanda da temel hukuk ilkelerine aykırı davranamazlar.

Bu ilkenin bugünün demokrasileri tarafından ne kadar benimsendiği tartışması, Geißler'e göre politik olduğu kadar psikolojik yönleri de olan bir tartışmadır. Bir hukuk devleti olmak Batı ülkelerinin dünyanın geri kalan kısmına tepeden bakmalarının, kendilerini onlardan üstün görmelerinin en önemli dayanağı olagelmiş. Dünyanın bu geri kalan kesiminde ise, buna karşıt olarak, Batı'dan işkence ve saldırı savaşı dahil her türlü kötülüğü bekleyen insanların sayısı her gün artmakta. Hatta bu endişe, Amerika'nın savaş tehdidinin tehdit olarak kalacağına inanan Geißler'e göre öyle bir boyut kazanmıştır ki, pek çok insan, Amerikalıların Irak'ta kitle imha silahı bulamasalar bile savaşı başlatmakta kararlı olduklarına inanmaktadır. Salt tehdit Geißler'e göre de anlamlıdır, ama kanıtsız bir “önleyici savaş” sadece barışı garanti altına almaya yönelik uluslararası hukuk çabası için ağır bir yenilgi olmayacak, aynı zamanda Batı'nın kendisini ötekinden üstün görmekte dayandığı temel için, bir hukuk devleti olma bilinci için, “felaket” olacaktır.
Geißler, demek ki, sonradan tam da sözünü ettiği koşullarda gerçekleşen bu savaşın, Batılının özbilincinde yara açacağını, onu bir kimlik bunalımına sürükleyeceğini düşünüyor. Buna götüren bir başka neden de, pek çok kimse için uluslararası hukukun ve bunun aracılığıyla küresel bir barışın garantisi olması gereken Birleşmiş Milletler'in –alt kuruluşları her ne kadar bu amaç için övgüye değer çabalar sarfediyor da olsalar– en merkezi organı olan Güvenlik Konseyi'nin, Batı'nın çifte standardı nedeniyle, böyle bir barışın önündeki tam da en büyük engel olarak ortaya çıkmasıdır. Irak'a karşı çok kolay kararlar alıp uygulayabilen bu organ, Geißler'in saydıklarından sadece birine değinmek gerekirse, hemen komşusu Filistin'de acz içindedir. Güvenlik Konseyi Geißler'e göre, bu nedenle, Batı demokrasilerinin inandırıcılığını yok etmektedir.
Batı'nın bütün dünya önünde inandırıcılığını kaybetmesi Geißler için yine de tüm küresel barış ümitlerinin yok olmasını gerektirmiyor; hatta tam da Batı'nın bu inandırıcılık kaybı, ona göre aynı zamanda pozitif bir perspektif açıyor. Çünkü dünya kamuoyundaki bu güven kaybında Geißler, belki de, henüz var olmayan bir küresel barış düzeninin yerini tutabilecek bir gücün, eleştirel bir dünya kamuoyunun ortaya çıkmakta olduğunu görüyor. Geißler, savaştan hemen önce Amerika dahil bütün dünyayı kapsayan savaş karşıtı protestoların, nihayetinde aklı selime tamamen aykırı olan bu savaşı gerçekten de önleyeceğini umuyor. Savaş gerçekten de bu şekilde engellenebilmiş olsa, dünya kamuoyu –Geißler'in maalesef tutmamış olan hesabına göre– her türlü savaş planında hesaba katılması gereken bir güç, giderek de aşılması mümkün olmayan bir güç olarak kendini kabul ettirecekti.
Geißler'in bu yazıda Kant ile kurduğu bağlantı bu noktadadır. Çünkü Geißler'e göre global ölçekli politikalarda görmezden gelinemeyecek bir güç olarak kendini kabul ettirecek olan dünya kamuoyu, tam da Kant'ın evrensel barış için öngördüğü “negatif sürogat”tır. Dünya kamuoyu, Geißler'in aktarımıyla Kant'a göre, bir dünya devleti mümkün olamayacağından, evrensel barışı sağlamak için onun yerini alabilecek en iyi ikinci çözümdür. Aynı yoruma göre Kant, “kamu hukukunun en yüksek gücünü küresel boyutta, dünya vatandaşlarının kamuoyunda” görüyor. Kant'ın bu “hipotez”i, Geißler için, bu yazıyı kaleme aldığı 2003 Ocağında gerçekleşiyormuş gibi görünür.
Bir iki noktada düzeltme yapmak gerekecek: Kant'ın “negatif sürogat” ile kastettiği sahiden de, pozitif bir ide ama gerçekleşebilir ya da arzu edilebilir olmayan bir “dünya cumhuriyeti”nin yedeğidir, ama bu yedek, dünya kamuoyu değil, bir dünya devletleri federasyonudur. Yine de, Geißler'in barışın küresel ölçekte garanti altına alınmasında “dünya kamuoyu”na yüklediği işlev Kant'ın ebedi barışa ilişkin görüşleriyle uyum içindedir. Bu görüş Kant'ın hem burada alıntılanan “Ebedi Barışa Doğru” yazısında, hem de “Aydınlanma Nedir?” adlı yazısında oldukça belirgindir. Ne var ki Kant'ta geçen kavram Geißler'in kullandığı, “dünya kamuoyu” olarak çevirdiğimiz Weltöffentlichkeit ya da internationale öffentliche Meinung değil, kamu önünde kamu tarafından tartışılabilir anlamındaki Publizität'tir. Kant'a göre hem bir ülkenin iç hukukunun, hem de uluslararası hukukun evrensel hukuk normlarına uygun yönde ilerlemesinin en büyük güvencesi kamuya ilişkin her şeyin kamu önünde ve kamu tarafından tartışılabilmesi, tek sözcükle düşünceyi ifade özgürlüğüdür.
Sonuç olarak, Geißler'in Irak Savaşı ile ilgili olarak Kant'ın ebedi barış fikriyle kurduğu bağlantı yalnız meşru bir ilişki olmakla kalmıyor, aynı zamanda, insanlık olarak geldiğimiz noktanın saptanmasında oldukça ilginç bir bakış açısı veriyor bize. Irak Savaşı'nın hemen öncesinde dünyanın dört bir yanında ortaya çıkan savaş karşıtı büyük çaplı gösteriler, sonuç ne olursa olsun, dünya halklarının haksız bulduğu bir şeye karşı tek ses olabildiğini gösterdi. Her ne kadar bu tek ses, Geißler'in umduğu gibi, savaşı engellemeye yetmediyse de, Kant'ın öngördüğü anlamda ciddiye alınması gereken bir politik aktör olduğunu kanıtladı.
Scruton'ın değindiği ikinci isim olan Yeşiller Partisi milletvekili ve Federal Parlamento başkan yardımcısı Antje Vollmer'in “Immanuel Kant Irak'ta” başlıklı, 4 Ocak 2004 tarihli kısa yazısı,1 neyi tartışmak istediği tam açık olmamakla beraber, üslup açısından Scruton'un yazısına denk bir nitelik taşıyor. Yazının başında ortaya atılan soru şu: “Kant iç savaş, despotizm ve haksızlığın nedenleri üzerine bugün yürüttüğümüz tartışmalara ilişkin neler söylerdi? Bizlerde sanırım çok fazla ahlaki heyecan ve çok az hukuki düşünme bulurdu”. Daha sonra, insan hakları konusunda pek çok kimsenin Kant'ın otoritesine sığındığını söyleyen Vollmer, bizi, bu kimselerin bunu yarım bir Kant anlayışıyla yaptıklarına ve Kant'ın –yaşasaydı– kendi görüşüne daha yakın duracağına ikna etmeye çalışıyor.
Vollmer'in tartıştığı soru, görülüyor ki, Scruton'ın ortaya attığı soruyla biçimsel olarak çok büyük benzerlik gösteriyor. Yine de, Vollmer'in yazısının doğrudan Irak Savaşı'nın meşrulaştırılmasıyla ilgili olmadığını, buna zemin hazırlamış olan, bu nedenle de yeniden düzenlenmesi gereken insan hakları anlayışıyla ilgili olduğunu söylemek gerekir. Ona göre “Kant da bu insan hakları anlayışındaki belirsizliği, keyfiliği eleştirirdi”. Vollmer uluslararası topluluğun insan hakları politikasının, dört nedenden, bir meşruluk krizi yaşadığını söylüyor. Vollmer kültürel farklılıklara kör bir insan hakları anlayışını eleştiriyor; sözünü ettiği dört nedenden en ilginç olanı şöyle:

İnsan haklarına aykırılık argümanının kullanılış biçimlerinin bizatihi kendisinin dinsel, kimi zaman köktenci bir rengi vardır. Kendinden şüphe etme ona yabancıdır, başka kültürleri tanımayı bilmez, ölçü bilmez.

Scruton'ın üzerinde tartışıldığını iddia ettiği soru, “Kant Irak Savaşı'nı onaylar mıydı?” sorusu, atıfta bulunduğu üçüncü yazıda nihayet sorulur. Ama bu yazının da ilginç yanı, bir röportaj metni olması,2 söz konusu soruyu da Humboldt Üniversitesi'nden Profesör Herfried Mükler'in kendisinin değil, röportajı yapan Thomas Bille adındaki radyo program yapımcısının ortaya atmış olması. Bille ilk soruyla kestirmeden giriyor: “Immanuel Kant'ı bir an için televizyondaki akşam haberlerinde yorumcu olarak düşünelim, acaba Bosna, Afganistan ya da Irak'taki gibi savaşlara ilişkin ne söylerdi?” Yeni Savaşlar adlı kitabın yazarı olan Münkler'in yanıtı, Kant'ın bu yeni türden savaşlara çok şaşıracağı şeklinde oluyor. İkinci soruda Bille yine Kant'ın kendisinin savaş yanlıları için bir argümantasyon desteği olup olamayacağını öğrenmek istiyor Münkler'den, savaşın diktatörlükten özgürlüğe bir yol olabileceği olasılığını göz önünde bulundurmasını isteyerek. Münkler'in yanıtı, Kant'ın böyle bir argümantasyonda kullanılmaktan pek memnun olmayacağı: “Devletlerin birbirlerinin içişlerine karışmamaları, Kant'ın tasarladığı ebedi barış düzeninin temel bir prensibidir.” Bunun üzerine Bille Münkler'e, onun Kant'ın bugünkü türden savaşları, devletler arasında değil de devletlerle terörist gruplar arasında cereyan eden savaşları göz önüne almadığını söylediğini hatırlatarak, bu yeni durumun Kant için ne anlama gelebileceğini sorar. Münkler'in yanıtı, bu sorunun Kant'a sorulamayacağı yönündedir. Öte yandan Kant'ın ebedi barış planının bugün için taşıdığı anlamın, aynı nedenlerden ötürü, daha sınırlı olduğunu da söyler. Çünkü Kant'ın göz önünde bulundurduğu savaşlar sedece devletler arasındaki savaşlardı ve bu devletlerin yurttaşları savaşların getirisini ve götürüsünü hesaplamaya başladıklarında savaşın önünde bir engel teşkil edeceklerdi.
“Yeni türden savaşlar”ın “yeni”liğinin çok abartıldığını, yeni olsun, eski olsun tüm savaşların temelde hep aynı şemayı izlediklerini, bu yüzden, evrensel barışın Kant tarafından ortaya konan temel koşullarının bugün de geçerli olduğunu düşünebiliriz. Hatta Münkler'in sözünü ettiği yeni durumu kabul edip, tam da bu yeni durumun Kant'ın ortaya koyduğu koşulların sağlanmasında daha elverişli bir ortam yarattığını iddia edebiliriz.
Sonuç olarak ortada Scruton'ın iddia ettiği türden bir tartışma olmadığını saptamak, abartılı olmayacaktır.

Kant'ın hem ülke düzeyinde hem de uluslarası düzeyde hukuk düzeninin şiddet yoluyla değiştirilmesine karşı kesin tavrının aynı kesinlikte savunulmasının güç olduğu, hatta Kant'ın kendisinin bile bu tavrı her zaman aynı kesinlikte sürdürememeniş olduğu iddia edilebilir. Kant bir ülkedeki yönetim ne kadar despot ve zorba olursa olsun, bu durumun o ülkede isyanı meşru kıldığını, isyanın o ülke halkı için doğal bir hak olduğunu kabul etmez.3 Oysa bu görüşü, örneğin Nazi Almanyasını göz önüne aldığımızda, aynı kesinlikle savunmamız gerçekten de zor olacağı gibi, eğer Fransız Devrimi'ne olan sempatisini düşünecek olursak, Kant'ın da bunu aynı tutarlılıkta savunamamış olduğunu söyleyebiliriz. İsyanın yerine göre doğal bir hak mı olduğu, eğer öyle ise bu hakkın tam hangi koşullarda ortaya çıktığı gibi sorulara kestirme bir yanıt vermek, bu yanıtı vermeye çalışan Kant bile olsa, pek mümkün görünmüyor. Aynı şekilde Kant, “Ebedi Barışa Doğru” adlı yazısında hangi nedenlerle olursa olsun herhangi bir ülkenin içişlerine müdahalenin kesinlikle karşısında olduğunu yeterince açık bir dille ifade eder – bu görüşü “ebedi barış”ın 5. Prelimenar maddesini oluşturur: “Hiçbir devlet başka bir devletin anayasa ve hükümetine güç yoluyla karışmamalıdır.”4 Kant'a göre hiçbir şey böyle bir müdahaleyi haklı çıkaramaz. Oysa ki, eğer Irak Savaşı'nı tamamen bir kenara bırakacak olursak, Kant'ın bu görüşünün her zaman aynı kesinlikte savunulmasının pek güç olabileceğini düşünebiliriz. Ben, kişisel olarak, Irak Savaşı'nın tersine, Kosova savaşının sırf bu ilkeyi çiğnediği için haksız bir müdahale olduğunu düşünmüyorum. Diğer yandan, Kant'ın da bu ilkeyi sonuna kadar aynı tutarlılıkla savunamamış olduğunu düşünmemiz için yeterince nedenimiz var gibi görünüyor. Kant “Ebedi Barışa Doğru”nun ikinci bölümündeki bir dipnotta aynen şunları söyler:

Genel olarak kişinin, kendisine etkin olarak zarar verenler dışında hiç kimseye karşı düşmanca davranmaması gerektiği düşünülür; bu, eğer söz konusu kişilerin her ikisi de sivil-hukuki durumdalarsa doğrudur da. Çünkü bu kişilerden birisi, bu duruma geçmiş olmakla, diğerine (her ikisi üzerinde güç sahibi olan makam sayesinde) gerekli olan güvenliği sağlar. Ama salt doğa durumundaki insan (ya da halk) benim bu güvenliğimi alıyor ve sırf benim yanı başımdaki bu durumuyla bile, etkin (facto) olmadığı halde, beni sürekli tehdit eden yasasızlığı (statu iniusto) aracılığıyla bana zarar veriyor; ben onu ya benimle beraber toplumsal-hukuki bir duruma geçmeye ya da benim komşuluğumdan çekilmeye zorlayabilirim. – Aşağıdaki maddelerin tümünün temelinde yatan postulat, o halde, şudur: Birbirlerine karşılıklı olarak etkide bulunabilecek bütün insanlar herhangi bir sivil anayasaya tabi olmalılar.5

Kant'ın buradaki görüşleriyle 5. Prelimenar madde arasında kendini gösteren çelişki çözülebilir, sırf görüşe ait bir çelişki değildir. Bunun gösterdiği, karışmama ilkesini hiç ödünsüz ve istisnasız geçerli kılmaya çalışmanın her zaman mümkün olmayabileceği, Kant'ın bile bu ilkeyi bu kesinlikte savunamamış olmasıdır.
Roger Scruton Irak Savaşı'yla ilgili savunduğu görüşlerin Kant'ın görüşleriyle ilk bakışta sanıldığı kadar çelişmediğini göstermek için kendini bu aktarılanlarla sınırlayabilirdi. Ama o bunu yapmıyor, bunun iki nedeni olabilir. Birincisi, burada söylenenlere dayanarak Kant'ın “savaşa hayır”ının her durumda çok kesin bir “hayır” olmayabileceği söylenebilir. Oysa Scruton'ın istediği net bir “savaşa evet”tir. İkincisi ise, bazı durumlarda hiç müdahalede bulunmamanın müdahaleden daha haksız bir durum olabileceğini kabul ettiğimiz ölçüde, isyanı da bazı durumlar için haklı bir müdahale olarak kabul etme zorunluluğumuzdur. Buradan da şu sonuç çıkar: Amerika'nın mükemmele yakın bir demokrasi olarak, kendi halkına her türlü zorbalığı reva gören Irak gibi bir ülkeye askeri müdahalesi ne kadar Kant'a dayandırılabilirse, Amerika'yı hakiki bir uluslararası hukukun oluşmasında en büyük engel olarak gören ve bu yüzden bütün dünya halklarını Amerika'ya karşı ayaklanmaya çağıran uluslararası bir terörizm de aynı derecede Kant'a dayandırılabilir. Sonuçta belirleyici olan, Amerika'yla ilgili hangi yorumun doğru olduğudur. Bu ikinci yorumu seslendirenlerin sayısının en az ilki kadar çok olduğu ve buna inanların sırf şapşallar ya da barbarlar olmadığı açıktır. Peki hangi yorumun doğru olduğuna kim karar verecek? Kant'ın, bir ülkenin iç politikasında da, uluslararası politikada da, hukuki düzenin zor kullanılarak değiştirilmemesi gerektiğini –sonuna kadar tutarlı olamasa bile– büyük bir ısrarla vurgulamasının nedeni tam budur. İki taraf da kendince haklıdır, ama hangi tarafın gerçekten haklı olduğunu belirleyebilecek bir üst merci bulunmadığı sürece ikisi de haksızdır.
Scruton'ın izlediği argümantasyon zinciri kısaca şöyle aktarılabilir: Ebedi barış aklın bir idesinden başka bir şey değildir. Yani bütün ideler gibi gerçek bir nesne olarak alındığında aklın kendi sınırlarını aşmasına neden olan, bu yüzden de salt regülatif olarak ele alınabilecek, yani sanal bir nokta olarak aklın sırf yön bulmasında kullanılabilecek bir fikirdir. Böyle bir barışın kurulması ve korunmasında Kantçı anlamda aydınlanmış bir cumhuriyet önderlik üstlenebilir. Bu önderlik, böyle bir cumhuriyete, başka bir ülkedeki bir diktatörün halkına karşı yaptığı zorbalığa müdahale hakkı verebilir. Irak Savaşı'yla ilgili sorun Amerika Birleşik Devletleri'nin böyle bir cumhuriyet olarak görülüp görülemeyeceğidir. Bütün eksiklerine karşın görülebilir, çünkü nihayetinde bu “cumhuriyet” de salt bir idedir; eğer bu ideye tıpatıp denk düşmesini beklersek aklımızın sınırlarını aşmış oluruz, dolayısıyla bu ideye yeterince yakın olduğu gerçeğiyle yetinmeliyiz.
İnsanlığın, bütün eksikliklerine rağmen neden Amerika Birleşik Devletleri'nden daha mükemmel bir “cumhuriyet”e sahip olamayacağını gösterebilmek için Scruton, Kant'ın “Dünya Yurttaşlığı açısından Genel bir Dünya Tarihi üzerine Düşünceler” adlı yazısındaki bir sözüne dayanıyor. Scruton'ın sadece ima yoluyla gönderme yaptığı bu vecize şöyledir:

Bu ödev [evrensel hukuku hâkim kılacak sivil bir toplum yaratmak] bütün diğerleri arasında en zor olanıdır; hatta mutlak olarak çözülmesi imkânsızdır: İnsanoğlunun yapıldığı böylesine eğri büğrü bir odundan dümdüz yontulacak hiçbir şey çıkarılamaz.6
Oysa ki, Scruton'ın kendi görüşünü temellendirmek için argüman olarak kullandığı bu Kantçı düşüncede tam da, Kant'ın neden iç ve uluslararası politikada hukuksal düzenlerin zor yoluyla değiştirilme çabalarını onaylamadığının yanıtı saklıdır. Müdahalenin meşruiyetini mevcudun yerine koymak istediği şeyin yüceliğinden aldığı iddia edilecektir hep. Bu yüceliğin nerede başlayıp nerede bittiği, birbiriyle yarış içinde değişik yücelikler ortaya çıkarsa, hangisinin asıl yüce olduğu soruları bir yana, yüce şeyleri kendi kişisel çıkarları için vitrin yapmaya çok müsait olan insan toplumunda gelenin gidenden iyi olacağının da bir garantisi yoktur. Kant'a göre tam da bu nedenle amaçlar, ne kadar yüce olurlarsa olsunlar, iç ya da uluslararası müdahalelere meşruiyet kazandıramazlar.
Scruton bu görüşü şöyle tam tersine çeviriyor: Mükemmellikten çok uzak bir doğaya sahip olan insanlığın, ideale Amerika Birleşik Devletleri'nden daha yakın bir cumhuriyet kuracağını beklemek gerçekçi değildir. Bu nedenle onun, böyle bir cumhuriyet olarak başka bir devlete müdahalesi meşrudur.

Eğer Amerika'dan daha iyi bir “cumhuriyet” sahiden gerçekçi olmayacaksa insanlığı galaksimizin yüz karası saymak gerekir. Ama daha iyisi, çok daha iyisi mümkün olsa bile, bu müdahale, örneğin Kosova'da olduğu gibi diğer devletlerin büyük oranda desteğini alabilmiş değilse, özellikle diktatörün elindeki ülkenin komşularının tamamı bu savaşa karşıysa, yine de meşru değil, çok büyük olasılıkla artniyetli bir müdahale olacaktır.
Kant insanın ne olduğu konusunda yeterince gerçekçi olduğunu kanıtlıyor. Öyle ki bir gün eğri büğrü bir odun ona, “[sözcüsü olduğum] cumhuriyet, despotik devletin toprağına ya da kaynaklarına sahip olmaya niyetlenmeden, o halkın kendi hükümet formunda kendisi için karar verebileceği koşulları yaratma niyetiyle savaşmaya gidiyor” dese, ona nasıl gülümseyeceğini bilecektir.


Notlar
1 http://www.antje-vollmer.de/rsvgn/rs_dok/0,,50702,00.htm
2 http://www.mdr.de/mdr-figaro/literatur/1206051-hintergrund-1196677.html
3 Kant'a göre yine yukarıda sözünü ettiğimiz “Publizität” prensibi bu görüşü kolaylıkla temellendirebilir. Bkz. Immanuel Kant, Werke in Zehn Bänden. Hrsg. von Wilhelm Weischedel, Darmstadt 1983, Bd. 9, S. 245.
4 A.g.e. s. 199.
5 A.g.e. s. 203, dipnot.
6 A.g.e. s. 41.


İLETİŞİM edebiyatokyanus@gmail.com  
   
edebiyatokyanus 640576 ziyaretçi (1178343 klik) kişi burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol