BİRİNCİ BÖLÜM: MUHAFAZAKÂRLIĞIN TEORİK ARKA PLÂNI 11
I.1. MUHAFAZAKÂRLIĞIN DOĞASI: BİR TUTUM YA DA İDEOLOJİ OLARAK MUHAFAZAKÂRLIK 11
I.2. AYDINLANMA DÜŞÜNCESİ VE MUHAFAZAKÂRLIK 16
1.3. MUHAFAZAKÂRLIĞIN FARKLI BİÇİMLENİŞ VE GÖRÜNÜMÜ 20
I.3.1. KITA AVRUPASI MUHAFAZAKÂRLIĞI 20 I.3.2. İNGİLİZ MUHAFAZAKÂRLIĞI 23 I.3.3. AMERİKAN MUHAFAZAKÂRLIĞI 25
I.4. MUHAFAZAKÂRLIĞIN GELİŞİMİ VE FARKLILAŞMASI 28 I.4.1. KLASİK MUHAFAZAKÂRLIK’TAN YENİ SAĞ’A 31 I.4.2. KLASİK MUHAFAZAKÂRLIK’TAN YENİ MUHAFAZAKÂRLIĞA 34
I.5. GELENEKÇİLİK VE MUHAFAZAKÂRLIK 37 I.5.1. GELENEKÇİ MUHAFAZAKÂRLIK 42 I.5.2. GELENEK VE MODERNİZM 44
I.6. MUHAFAZAKÂRLIKTA DEVRİM VE DEĞİŞİM 46
I.7. MUHAFAZAKÂRLIKTA ÖNEMLİ KURUM VE DEĞERLER 49 I.7.1. MUHAFAZAKÂRLIKTA AİLE 50 I.7.2. MUHAFAZAKÂRLIKTA DEVLET 52 I.7.3. MUHAFAZAKÂRLIKTA DİN 54 I.7.4. MUHAFAZAKÂRLIKTA TOPLUMSAL DÜZEN 56
I.8. MUHAFAZAKÂRLIK VE DEMOKRASİ 57
I.9. MUHAFAZAKÂRLIK VE LİBERALİZM 61
İKİNCİ BÖLÜM: TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞININ DÜŞÜNSEL TEMELLERİ
II. 1. OSMANLIDA’DA S
II.1.1. TANZ
II.1.2.
II.2. KEMAL
II.3. KEMAL
67 İYASAL AKIMLAR VE MUHAFAZAKÂRLIK 67 İMAT DÜŞÜNCESİ VE MUHAFAZAKÂRLIK 68 İTTİHAT VE TERAKKÎ CEMİYETİ VE MUHAFAZAKÂRLIK 72 İZM VE TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞI 73 İZMİN MUHAFAZAKÂR YORUMU VE ‘CUMHURİYETÇİ
MUHAFAZAKÂRLIK’ 77
II.4. TÜRK MUHAFAZAKÂRLI
II.4.1. KÜLTÜREL MUHAFAZAKÂRLIK 85
II.4.1.1. MUSTAFA
II.4.1.2.
II.4.1.3. PEYAM
II.4.1.5. YAHYA KEMAL VE ‘MUHAFAZAKÂRLI
II.4.1.6. AHMET HAMD
II.4.2.
II.4.2.1. MEHMET ÂK
II.4.2.2. NEC
II.4.3. M
II.4.3.1. NURETT
II.4.3.2. MÜMTAZ TURHAN VE ‘KÜLTÜR DE
II.4.3.3. EROL GÜNGÖR VE ‘MÜNEVVER’ KAVRAMI 119 II.4.3.4. AYVERD
VE ‘NOSTALJ
ĞINDA ÖNEMLİ FİGÜRLER 83 ŞEKİP TUNÇ VE ‘ŞUURLU MUHAFAZAKÂRLIK’ 86 İSMAYIL HAKKI BALTACIOĞLU VE ‘ANANECİLİK’ 88 İ SAFA VE ‘DOĞU-BATI SENTEZİ’ 92 II.4.1.4. ZİYAETTİN FAHRİ FINDIKOĞLU VE ‘SOSYAL MESELE’ 98 ĞIN ESTETİĞİ’ 101 İ TANPINAR VE ‘MİLLÎ TERKİP’ DÜŞÜNCESİ 103 İSLÂMCI MUHAFAZAKÂRLIK 106 İF ERSOY VE ‘İSLÂMÎ MODERNLEŞME’ 106 İP FAZIL KISAKÜREK VE ‘İSLÂMCI REAKSİYONERLİK’ 109 İLLİYETÇİ MUHAFAZAKÂRLIK 111 İN TOPÇU VE ‘RUHÇU ANADOLU SOSYALİZMİ’ 111 ĞİŞMELERİ’ 116 İ KARDEŞLER İLE ABDULHAK ŞİNASÎ İ’ 120
i
II.4.4. LİBERAL MUHAFAZAKÂRLIK VE ALİ FUAT BAŞGİL’İN
‘AHLÂKÎ DÜZEN ARAYIŞI’ 124
II.5. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞINDA ÖNEMLİ KURUM, DEĞER VE SEMBOLLER 126
II.5.1. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞI VE ‘TOPLUM MÜHENDİSLİĞİ’ 133
II.5.2. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞINDA SEMBOL VE ŞEHİR 134
II.6. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞININ TEMEL SÖYLEMLERİ 136
II.6.1. TÜRK SİYASÎ HAYATINDA MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİSİ
VE İRTİCA SÖYLEMİ 139
II.6.2. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞINDA ‘BERGSONCULUK’ 142
II.6.3. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞINDA JAPONYA ÖRNEĞİ 145
II.6.4. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞINDA ANTİ-KOMÜNİZM SÖYLEMİ 146
II.6.5. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞINDA DEVRİM VE DEĞİŞİM 148
II.7. TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞI İLE BATI MUHAFAZAKÂRLIĞI ARASINDAKİ
TEMEL BENZERLİKVE FARKLILIKLAR 150
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: MUHAFAZAKÂR DÜŞÜNCENİN TÜRK SİYASAL
HAYATINA YANSIMALARI
III.1. CUMHUR
III.2. DEMOKRAT PART
III.3. 1980 SONRASI DÜNYADA MUHAFAZAKÂRLI
158 İYET DÖNEMİ MUHAFAZAKÂRLIKLIK 158 İ VE MUHAFAZAKÂRLIK 166 ĞIN YÜKSELİŞİ
VE YEN
III.4. ANAVATAN PART
III.5. TÜRK SA
III.6. M
III.7. 28
III.8. KURULU
III.9. AKP’N
III.10.AKP’N
K
III.10.1. CUMHUR
III.10.2. D
III.10.3. EKONOM
III.10.4. DI
III.11. “MUHAFAZAKÂR DEMOKRAT” K
VE ELE
SONUÇ 256
KAYNAKÇA 266
EK: GRAF
ÖZET 331
İ-SAĞ POLİTİKALARIN TÜRKİYE’YE YANSIMALARI 171 İSİ VE ‘MUHAFAZAKÂR’ SÖYLEMİ 175 ĞINDA AYDINLAR OCAĞI VE ‘TÜRK İSLÂM SENTEZİ’ PROJESİ 184 İLLÎ GÖRÜŞ’TEN AKP’YE YENİ SİYASAL KİMLİK ARAYIŞI 186 ŞUBAT SÜRECİ VE MİLLİ GÖRÜŞ İÇİNDE AYRIŞMALAR 192 Ş VE İKTİDAR SÜRECİNDE AKP 196 İN SOSYO-EKONOMİK TABAN VE PROFİLİ 198 İN SİYASAL KİMLİK ARAYIŞI VE ‘MUHAFAZAKÂR DEMOKRAT’ İMLİK 209 İYET VE DEMOKRASİYE BAKIŞ 230 İN VE LAİKLİĞE BAKIŞ 234 İ ANLAYIŞI 244 Ş POLİTİKA ANLAYIŞI 247 İMLİK ÜZERİNE KİMİ TESPİT ŞTİRİLER 253 İKLERLE ANKET SORU VE CEVAPLARI 285
ii
ÖNSÖZ
Bu çal
Ülkemizde muhafazakârl
Türkiye’nin temel problemlerinden birisi olarak görülen bu konunun seçilmesindeki en önemli etken, Türk siyasetini derinden etkileyen geni
ışmanın konusunu, çağdaş siyasal akımlardan muhafazakârlığın teorik temeli ile Türkiye’deki düşünsel ve siyasal temelleri bağlamında, 3 Kasım 2002 seçimleriyle Türkiye’nin gündemine girerek iktidar olan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin geliştirmeye çalıştığı “Muhafazakâr Demokrat” kimlik arayışı çabaları teşkil etmektedir. ık yüzyılı aşkın bir süredir düşünce ve eylem dünyamızı meşgul etmesine rağmen, bu alanla ile ilgili bilimsel çalışmalar oldukça sınırlıdır. Sosyal, siyasal ve kültürel yaşamımızda bu denli etkili rol oynamasına rağmen muhafazakârlık ile ilgili çalışmaların sınırlı olması düşündürücüdür. Muhafazakârlık konusunun kapsamı çok geniş olması nedeniyle, çalışmamız muhafazakârlığın Türkiye’ye yansımaları ve AKP’nin kendisine kimlik olarak seçtiği Muhafazakâr Demokrasi konusu ile sınırlandırılmıştır. ş bir muhafazakâr kitlenin varlığına rağmen, böyle önemli bir konunun yıllarca ihmal edilmesi ve bu alanda yapılan çalışmaların oldukça sınırlı olmasıdır. Ayrıca, AKP’nin kendine siyasal kimlik olarak seçtiği “Muhafazakâr Demokratlık” kavramının muğlâklığı, bu konuda henüz bir fikir birliğine varılamaması ve tartışmaların devam ediyor olması siyaset bilimi açısından konuyu önemli kılmaktadır. 